جزئیات پیوست جدید مقررات ساختمان در برابر زلزله
پیوست ششم آیین نامه مقررات ساختمان در برابر زلزله رونمایی شد تا یک سال پس از حادثه زلزله سرپل ذهاب خلاء های سازه ای و غیرسازه ای ساختمان ها پوشش داده شود، مسئولان معتقدند اجرای آن با هزینه ای کمتر از 2 درصد مجموعه هزینه ها می تواند پایداری ساختمان ها در برابر زلزله را افزایش دهد.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری موج، ایمنی ساختمان یک سالی است در کانون توجهات قرار گرفته، زیرا در زلزله سرپل ذهاب علاوه بر اینکه خانه های قدیمی تخریب شده بودند خانه های نوساز نیز آسیب جدی دیدند و این مساله باعث شد تا آیین نامه طراحی ساختمان ها که بعد از زلزله منجیل در سال 1369 تدوین شده بود زیر سوال برود، هرچند درست یک سال پیش از زلزله سرپل ذهاب این آیین‌نامه با عنوان استاندارد 2800 ویرایش و با شرایط جدید منطبق شده بود با این حال خلاء ها همچنان در آن محسوس بود.
محمد شکرچی زاده رئیس مرکز تحقیقات راه، ساختمان و شهرسازی با اشاره به اینکه بخش عمده ای از آسیب زلزله سال گذشته مربوط به بخش های غیرسازه ای ساختمان بوده است، افزود: اجزای غیرسازه ای که شامل دیوارهایی است که در سختی آن دخالت ندارند و سقف کاذب، پله و … نیز در این بخش گنجانده شده اند. از این رو برای مقاوم سازی و کاهش آسیب ها در زمان زلزله به چگونگی طراحی این بخش ها توجه شده و پیوست ششم آیین نامه مقررات ساختمان نیز بر این مساله تمرکز دارد.
در پیوست ششم استاندارد 2800 ساختمان به مباحثی همچون کنترل فشار بارهای مرده به عضوهای غیرسازه ای و راهکار کاهش آسیب های این بخش پرداخته که برای نمونه افزایش درزهای انقطاع و تغییر مکان ها را پیشنهاد کرده است. همچنین برای دیوارهای خارجی باید در پیوسته بیشتری، حتی با سازه های غیر پیوسته داشته باشند و در بیمارستان ها اتصالات کشویی سرتاسری در کناره ها و تراز سقف استفاده شود. از طرف دیگر طول آزاد دیوار خارجی در پلان نباید بیشتر از 4 متر و ارتفاع آزاد آن نباید بیشتر از 3.5 متر در نظر گرفته شود و دیوارهای خارجی که ارتفاع طبقه را پوشش نمی دهند باید از قاب سازه ای جدا شوند، زیرا در غیر این صورت می توانند باعث تشکیل ستون کوتاه شوند.
استاندارد دیوارها در ساخت و سازهای جدید
دیوارهای پانلی کارخانه ای نیز باید با استفاده از نبشی یا المان مشابه در جهت خارج از صفحه، در تراز سقف و کف مهار شود و اتصالات آن در تراز سقف و کف باید به صورت کشویی باشد و اگر این دیوار پانلی قابلیت تحمل بار خمشی وارد بر آن را نداشته، باید از تیرک در تراز میانی و وادار انتهایی آن استفاده شود. در تیغه های پانلی قائم نیز دیوار باید با استفاده از قطعات نبشی یا قطعه اتصالات مشابه در خارج از صفحه در تراز سقف و کف مهار شود و پوشش نمای آن نیز باید به گونه ای باید روی سطوح تیغه ها اجرا شود که موجب چسبیدن یا اتصال نبشی به تیغه پانلی نشود و از حرکات آن در داخل صفحه جلوگیری نکند.
دیوارهای بلوکی نیز باید با نبشی های فولادی یا بست های یو شکل به دال سازه ای در تراز سقف و نبشی های یو شکل متصل به ستون ها در انتهای دیوار و وادار میانی متصل شود و در این دیوارها باید از المان مسلح کننده میلگرد بستر مورب یا نردبانی برای دیوارهای دارای ملات ماسه سیمان و از بست های فولادی برای دیوارهای دارای ملات بستر نازک مانند مش الیاف و … استفاده شود. همچنین در تیغه های بلوکی جداسازی در جهت داخل صفحه و مهار در جهت خارج از صفحه باید توسط قطعات نبشی فولادی، بست یو شکل یا قطعات مشابه انجام شود.
خرابی تیغه ها همواره موجب آسیب به مهارهای جانبی برای لوله کشی، اتاقک های الکتریکی، قفسه ها یا دیگر اعضای غیرسازه ای شود، از این رو باید مانند دیوارهای خارجی از سقف و ستون ها جداسازی شوند. از این رو برای جداسازی دیوارها باید از مواد تراکم پذیر همچون پشم سنگ ضد رطوبت استفاده شود و برای جلوگیری از ترک خوردگی دیوارهای داخلی در زمان نازک کاری نیز باید از یک لایه شبکه الیاف روی مواد تراکم پذیر استفاده شود.
شاید یکی از مهم‌ترین نکات در ساخت دیوارهای داخلی و خارجی اتصالات آن‌ها به سازه‌ها است تا در صورت خیز تیرهای زیر و بالای دیوار، جابجایی نسبی طبقات در اثر عوامل نیروی خارج از صفحه از جمله زلزله، باد و … پایدار بماند. از این رو دیوارهای بلوکی باید با ابزارهایی مسطح شوند و میزان ملات استفاده شده در این بخش نیز باید کمتر از 3 میلی متر باشد و فولاد بکار رفته نیز باید ضدزنگ یا گالوانیزه باشد.
راهکار کنترل فشارهای خارج از صفحه دیوار
با توجه به اینکه عضو قائم با مقطع فولادی یا بتنی به عنوان تکیه گاه جهت مهار خارج از صفحه دیوار و اجزای مسطح کننده آن استفاده می‌شود کف سازه باید به صورت مفصلی متصل شده و در زیر سقف نیز باید در راستای داخل صفحه به صورت کشویی متصل شود تا امکان جابجایی درون صفحه دیوار به وجود آید. در دیوارهای غیرسازه ای برای مهار نیروی خارج از صفحه دیوارها بسته به نوع و طول دیوار برای انتقال بار باید از اتصالات جوشی یا پیچی استفاده کرد، اما نباید مقاومت های اصطکاکی ناشی از بار ثقلی بکار برود.
یکی دیگر از اقداماتی که برای تامین حرکت جانبی داخل صفحه دیوارها، مجموعه دیوار و وادار که همزمان از آزادی در حرکت جانبی برخوردارند باید به نبشی های تعبیه شده در تیرها متصل باشند و در واقع وادارهای دو انتهای دیوار باید در برابر حرکت جانبی در دو جهت متصل شوند تا به دیوار اجازه حرکت بدهند.
مافی فر مدیرکل دفتر مقررات ساختمان وزارت راه و شهرسازی با اشاره به اینکه نظارت عالی بر اجرای پیوست ششم آیین نامه مقررات ساختمان انجام می شود، به خبرنگار موج گفت: این نظارت ها در دو بخش پیمانکاری و دستگاه های نظارتی انجام می شود که در ساختمان های مهم دولتی این نظارت ها بیشتر خواهد شد.
همچنین به گفته رئیس مرکز تحقیقات ساختمان اجرای این پیوست نسبت به هزینه 2 درصدی که در مجموع هزینه های ساختمان اضافه می کند درصد بالایی از میزان ایمنی ساختمان را بالا می برد و تلفات را به ویژه در زلزله کاهش می دهد و مدیریت بحران بیمارستان ها را در زمان بلایای طبیعی بهبود می بخشد.